ملاصدرای شیرازی و ملاهادی سبزواری و نقد نظریات حکما در مسئله وجود ذهنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور استان خراسان جنوبی

چکیده

در این مقاله، ابتدا با دلایلی نظیر حکم ایجابی به معدوم، محمول قرار دادن حقایق انتزاعی و اعتباری برای حقایق خارجی و انتزاع مفاهیم کلی و غیره، به اثبات مسأله ی وجود ذهنی پرداخته شده و در ادامه حکمایی چون فخر الدین رازی با طرح نظریه ی نسبت اضافه، فاضل قوشچی با بیان نظر مغایرت علم و معلوم و انکار عینیت آن دو و صدر الدین دشتکی با طرح مسأله ی قلب ماهوی و نظریه ی انقلاب ذاتی به ایراد اشکال و انکار مسأله ی وجود ذهنی پرداخته اند، که این نقادی ها از سوی دو حکیم متأله (ملاصدرا شیرازی و ملاهادی سبزواری) به بحث و پاسخ گزارده شده و در نهایت حکیم صدرالمتألهین شیرازی با ابداع نظریه ی انقلاب در هستی شناسی علم و تساوق علم با هستی محض و تجرد صرف و خروج آن از مقولات و ماهیات و نقش مصدریت و مظهریت نفس در علم و قیام صدوری صور علمی به نفس و منتفی دانستن قیام حلولی آنها به نظریه ی نهایی خود که مبتنی بر تطابق عوالم ذهن و عین می باشد، به اثبات مسأله ی وجود ذهنی می پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-         ابراهیمی ‌دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران، 1388.
-         ابن­سینا، حسین­بن­عبدالله، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، مکتبه الإعلام الإسلامی، قم،1411ق.
-         الایجی، عضدالدین، المواقف فی علم الکلام، عالم الکتب، بیروت، بی­تا
-         بهمنیار، ابوالحسن، التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1360.
-         تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، عالم الکتب، بیروت، 1409ق.
-         جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، مرکز نشر اسراء، قم، 1386.
-         دشتکی، صدرالدین، حاشیة علی  الشرح الجدید للتجرید، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش1755و1998، بی­تا.
-         رازی، فخرالدین، المباحث المشرقیة، تحقیق محمدالمعتصم البغدادی، انتشارات ذوی‌القربی، قم، 1428ق.
-         سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن زاده آملی، نشر ناب، تهران، 1432ق.
-         سهروردی، شهاب­الدین یحیی، مجموعه مصنفات، جلد اول، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران، 1380.
-         صدرالمتألهین، محمد­بن­ابراهیم، الشواهد الربوبیة، بنیاد حکمت اسلامی‌ صدرا، تهران، 1380.
-         صدرالمتألهین، محمد­بن­ابراهیم، الأسفار الأربعة، جلد اول، بنیاد حکمت اسلامی ‌صدرا، تهران، 1383.
-         طباطبائی، محمد حسین، نهایة الحکمة، مؤسسه النشرالاسلامی، قم، 1416ق.
-        طوسی، نصیرالدین، تجرید الاعتقاد، انتشارات شکوری، قم، 1378.
-         قوشچی، علاءالدین علی بن محمد، شرح تجرید العقائد، نسخه خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، شماره 128550، بی‌تا.
-         لاهیجی، عبدالرزاق، شوارق الإلهام، جلد اول و سوم، مؤسسه امام صادق (ع)، قم، 1425ق.
-         مطهری، مرتضی، شرح مبسوط منظومه، انتشارات صدرا، تهران، 1381.