دیدگاه استاد مهدی حائری یزدی درباره برهان وجودی در فلسفه غرب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و رئیس گروه کلام مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

دکتر مهدی حائری از جمله فیلسوفان مسلمانی است که برهان وجودی را معتبر می‌داند. وی تقریر آنسلم را قبول دارد اما تقریر دکارت را نمی‌پذیرد و انتقادات گوناگونی به آن وارد می‌کند، مانند اینکه دکارت، ذات و ماهیت خدا را مغایر با وجود او می‌داند؛ در حالی که ماهیت خدا عین وجود او است. همچنین دکارت ضرورت وجود، برای خدا را همانند ضرورت‌های ریاضی دانسته است. این مقایسه درست نیست زیرا ضرورت‌های ریاضی، وجود موضوعات آنها را ثابت نمی‌کند؛ اما ضرورت وجود برای خدا، وجود او را اثبات می‌کند. توماس آکوئیناس نیز برهان آنسلم را نادرست دانسته است زیرا برهان آنسلم وجود خدا را بدیهی می‌داند، ولی چون ما ذات خدا را نمی‌شناسیم، وجود او ذاتاً بدیهی است اما برای ما بدیهی نیست. دکتر حائری این انتقادات را وارد نمی‌داند و به آنها پاسخ می‌گوید و برخلاف آکوئیناس عقیده دارد که اولاً قضایای بدیهی یک نوع‌اند نه دو نوع، و ثانیاً برای صحت برهان آنسلم، شناخت ذات خدا لازم نیست بلکه فهمیدن تعریف لفظی واژه خدا کافی است. افزون بر این، استاد حائری برخی انتقادات کانت را نه به تقریر آنسلم بلکه به تقریر دکارت وارد می‌داند. این مقاله به معرفی نظرات دکتر حائری درباره تقریرهای آنسلم و دکارت و انتقادات آکوئیناس و کانت به این برهان اختصاص دارد.
 

کلیدواژه‌ها