ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی پلورالیسم حقانیت با تکیه بر آراء عرفانی ابنعربی و مولوی
نظریه پلورالیسم دینی رویکرد جدیدی در عرصه دینپژوهی است و با این عنوان در زمان ابنعربی و مولوی مطرح نبوده است، با این حال میتوان با تدقیق در آثار و آراء این دو عارف، نظرشان را در خصوص حقانیت ادیان مختلف به دست آورد. در این مقاله سعی بر آن است که با مطالعه آثار ابنعربی و مولوی و به روش توصیفی ـ تحلیلی، رویکرد این دو عارف مسلمان را در خصوص مسأله حقانیت ادیان مختلف مورد بررسی قرار داده و با نظریه پلورالیسم دینیِ حقانیت مقایسه کنیم. به نظر میرسد که آراء ابنعربی و مولوی، علیرغم داشتن مضامین کثرتگرایانه، تفاوت اساسی با آن دارد. ایشان، با وجود اینکه عقیده دارند که در همه ادیان حقایقی یافت میشود و نمیتوان همگی آنان را باطل محض دانست، اما از سوی دیگر معتقدند که دین اسلام دارای بیشترین و کاملترین حقیقت میباشد. در واقع، ایشان بر اساس مکتب وحدت وجودی خویش، حقیقت را مشکک و دارای درجات مختلف دانستهاند که بالاترین درجه آن در دین اسلام یافت میشود.
http://www.javidankherad.ir/article_32825_d44714475dadd9cd06f8664f76750910.pdf
2015-03-01
5
32
: پلورالیسم دینی
حقانیت
تشبیه
تنزیه
ابنعربی
مولوی
هاجر
آویش
1
دانشآموخته فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
قاسم
کاکایی
2
استاد دانشگاه شیراز.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اعیان ثابته بستر تحقق برزخیت خیال
برزخیت را در تفکر ابنعربی میتوان به عنوان مبناییترین وصف وجود شناختی برای خیال در نظر گرفت به گونهای که دیگر احکام هستیشناختی خیال به نوعی به این اصل بنیادین برمیگردند. از آنجا که خیال در این بینش به عنوان ساحت و حضرتی از حضرات وجود مطرح میشود جای این سؤال هست که از نقطه نظر هستیشناختی، وصف برزخیت به چه نحو در حقیقت خیال ظهور کرده و منشأ آن در کجاست؟ در این مقاله با طرح دو مؤلفه تجلی و اعیان ثابته به عنوان دو رکن از ارکان مابعد الطبیعه ابنعربی، ظهور این برزخیت به وضعیت وجودی اعیان ثابته و ساختار مابعدالطبیعی آنها ارجاع داده خواهد شد؛ به این نحو که چون ساختار وجودی اعیان ثابته از وضعیتی برزخ گونه برخوردار است همین وضعیت در دیگر مراتب تجلی نیز خود را آشکار میکند.
http://www.javidankherad.ir/article_32826_4d0ad4738b9844235c0434f10031b239.pdf
2015-03-01
33
54
خیال
تجلی
اعیان ثابته
برزخیت
حجتالله
باقری
1
دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
LEAD_AUTHOR
سید محمود
یوسفثانی
2
عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سرودههای حکیم میرفندرسکی
نام میرفندرسکی بیشتر یادآور قصیدۀ یائیۀ اوست که شهره است و شارحانی، چند شرح بر آن نگاشته و شاعرانی آن را تخمیس و گاه تضمین کردهاند. به دلیل شهرت میرفندرسکی، گاهی ابیات، قطعات، قصاید و رباعیاتی به وی نسبت داده شده است، که به وضوح معلوم است از او نیست. گاهی از سر ذوق و علاقه ابیاتی از شعرای مختلف را حسب حال خود در حواشی کتب و رسالهها نگاشته و متأخرین گمان بردهاند که سرودههای وی است. برخی از این ابیات به طور مشخص به شعرای دیگر تعلق دارد و شاعر بعضی از این ابیات نیز ناشناخته است و انتساب این اشعار به میرفندرسکی نیاز به تحقیق دارد. در این پژوهش، ضمن احصای کتابشناختی منابعی که، حاوی اشعاری ـ به جز قصیده یائیهـ از میرفندرسکی، یا منسوب به اوست، کوشش شده تا با اتکای به مضامین مربوط به زندگی و اندیشه میرفندرسکی و با استقصایی ژرف در میان نسخ خطی، ابیاتی پراکنده از سرودههای میرفندرسکی معرفی شود؛ که هم از حیث شعر، واجد کیفیت است و هم از حیث مضمون، و هم حالات شاعر را در هنگام سرایش آنها به ویژه در هند و ایران به خوبی بیان کند. این سرودههای نویافته که برای نخستین بار است معرفی، تصحیح و تدوین میشود، بیتردید مرز دانش ما را در مطالعات دربارۀ دورة صفویه و زندگانی حکیم میرفندرسکی گسترش میدهد.
http://www.javidankherad.ir/article_32892_533fafc1cf28b0892b90eba519ee3541.pdf
2015-03-01
55
82
میرفندرسکی
قصیده شکوائیه
قصیده کیمیایی
غزل میرفندرسکی
صفویه
ایرج
داداشی
1
دانشجوی دکتری دانشگاه هنر اصفهان و عضو هیأت علمی گروه پژوهش هنر دانشگاه هنر تهران
LEAD_AUTHOR
فرهنگ
مظفر
2
دانشیار دانشگاه علم و صنعت و رئیس دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش قوه در تبیین وجود موجودات مادی در فلسفه ارسطو
طرح ارسطو در مابعدالطبیعه، تحقیق و مطالعه موجود بماهو موجود است، بر این اساس او به تفحص از علل و مبادی موجودات از آنجهت که موجودند میپردازد. او میخواهد معلوم کند چرا موجودات موجودند و موجود بودن برای هر موجودی چیست. ذات و موضوع هر یک به نحوی میتواند مبنای تحلیل وجود قرار گیرد. از طرفی ارسطو با این مشکل مواجه است که ترکیب و ثنویتِ ذات و موضوع، حداقل در جواهر مادی، واقعی است، از طرف دیگر جوهر که بنابر فرض اصل و مبنای وجود است مقدم و واحد است. در تحلیل و پاسخ به این مسأله ارسطو از «قوه» استفاده میکند. آنچه موجود است (موضوع)، و آنچه شیء موجود بهواسطه آن موجود است (ذات)، دو امر متباین نیستند، بلکه دو نحوه از وجود یک شیءاند: نحوه وجود بالقوه و نحوه وجود بالفعل. بنابراین اگرچه ترکیب ماده و صورت ترکیب دو جوهر واقعی است، اما این با وحدت جوهر منافاتی ندارد، زیرا یکی فعلیتِ دیگری است. آنچه در اینجا نهایتاً مبنای تحلیل وجود جواهر مادی را فراهم میکند، «قوه» است.
http://www.javidankherad.ir/article_32893_286615cce91ab13707c5435471183003.pdf
2015-03-01
83
118
موجود
جوهر
موضوع
ذات
صورت
فعل
قوه
احمد
عسگری
1
استادیار گروه فلسفه، دانشکده ادبیات دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحقیق و تصحیح انتقادی رساله «فی أغراض ما بعد الطبیعة»
فی أغراض مابعدالطبیعة نام رسالة کوچکی از فارابی است که همانند بسیاری از آثار فارابی حجم اندکی دارد؛ ولی علیرغم حجم اندکش حاوی مطالب بسیار مهمی است و نقطة عطفی در تحلیل تعریف و موضوع مابعدالطبیعه محسوب میشود. از آنجا که این رساله تاثیر بسزایی در ارائة تعریف و موضوع مابعدالطبیعه بر نظام مابعدالطبیعی ابنسینا داشته و ابنسینا نیز در زندگینامة خود نوشتش فهم خود را از غرض کتاب مابعدالطبیعة ارسطو، مرهون مطالعة این اثر میداند، این رساله از شهرت قابل توجهی برخوردار است. شاید بتوان رسالة أغراض را زیربنای مابعدالطبیعة سینوی و نیز نظام فلسفة اسلامی دانست. این تصحیح انتقادی برای نخستین بار، بر مبنای چهار نسخه خطی برتر موجود در کتابخانههای ایران صورت پذیرفته که به همراه یک نسخه خطی موجود در کتابخانه راغب پاشای استانبول مبنای تصحیح انتقادی قرار گرفتهاند.
http://www.javidankherad.ir/article_32894_ddbe0819ff4dad5f98d55752d3d1db2d.pdf
2015-03-01
119
157
فی أغراض مابعدالطبیعة
فارابی
تعریف مابعدالطبیعه
موضوع مابعدالطبیعه
موجود بما هو موجود
لیلا
کیانخواه
leilakiankhah@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه اسلامی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفة ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
دلالتشناسی اسمهای خاص و داستانی در آرای ابنسینا، کریپکی و اومبرتو اکو
در این مقاله با طرح دلالت شناسی سول کریپکی، فیلسوف و منطقدان آمریکایی معاصر در باب اسمهای خاص و اسمهای داستانی، به شرح و نقد آراء اومبرتو اکو فیلسوف، نشانهشناس و داستاننویس ایتالیایی در باب دلالتشناسی اسمهای داستانی (fictional names) پرداختهایم و در این میان، ردپای بعضی از مهمترین این مباحث یعنی اسمهای خاص واقعی را در آثار ابنسینا نشان دادهایم.
http://www.javidankherad.ir/article_32895_cbd5daea2092e2d583941af11504e250.pdf
2015-03-01
159
181
کریپکی
اومبرتو اکو
دلالتشناسی اسمهای خاص
دلالتشناسی
اسمهای داستانی
جهانهای ممکن
ابنسینا
سید
ضیاء موحد
1
استاد در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش خیال در مکاشفات صوری از دیدگاه سهروردی و ملاصدرا
کاربرد خیال در مباحث هستی شناسی و معرفت شناسی عرفان همواره مورد توجه اهل نظر در علوم فلسفی و شهودی بوده است؛ در این میان خیال در تحقق و تبیین بخش عظیمی از مکاشفات پیش روی عارف، نقش اساسی ایفا میکند. سهروردی و ملاصدرا در تبیین این مسأله، خیال را به دو قسم متصل و منفصل تقسیم میکنند. خیال متصل یکی از قوای باطنی انسان و نگهدارنده صور خیالی است و خیال منفصل عالمی مستقل است که حد فاصل میان عالم عقل و عالم حس است. از نظر ملاصدرا نفس عارف با سلوک باطنی میتواند توسط خیال متصل با خیال منفصل ارتباط و اتحاد برقرار کرده، صور مثالی را که به خیال متصل تنزل کرده است مکاشفه کند. ثمره این مکاشفه، اتحاد نفس با مشهود خود و علم حضوری به آن است. اما سهروردی گرچه برغم ملاصدرا قوه خیال را مادی میداند و سنخیت میان این قوه با عالم مثال را نمیپذیرد، ولی چون مدرِک اصلی صورتهای مثالی را نفس میداند، پس تبیین سهروردی از چگونگی تحقق مکاشفه صوری، منطقی خواهد بود.
http://www.javidankherad.ir/article_33953_cba16b03acc9169cd952bb162f8e0380.pdf
2015-03-01
183
204
سهروردی
ملاصدرا
خیال متصل
خیال منفصل
صور مثالی
مکاشفه صوری
ادراک خیالی
محمد ابراهیم
نتاج
1
عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور
AUTHOR
منابع
1
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، انتشارات حکمت، تهران،1379.
2
2. افلاطون، دورهکاملآثار، ترجمه محمد حسن لطفی، خوارزمی، تهران، 1380.
3
3. برقعی، زهره، خیال از نظر ابنسینا و صدرالمتألهین، چاپ اول، بوستان کتاب، قم، 1389.
4
4. بهائی لاهیجی، رساله نوریه در عالم مثال، با مقدمه و تعلیقات و تصحیح استاد سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر مطالعات دینی هنر، تهران، 1372.
5
5. چیتیک، ویلیام، عوالم خیال (ابنعربی و مسأله اختلاف ادیان)، ترجمه قاسم کاکائی، چاپ سوم، هرمس، تهران، 1388.
6
6. سهروردی، شیخ شهاب الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، (جلدهای 1 و 2 و 3 و 4)، تصحیح و مقدمه از هانری کربن و سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، چاپ دوم، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1375.
7
7. شهرزوری، شمس الدین محمد بن محمود، شرح حکمة الاشراق، تصحیح و مقدمه ضیایی تربتی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1372.
8
8. ــــــــــ ، رسائل الشجرة الالهیه، تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، جلد 3، انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران، 1385.
9
9. صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحاشیه علی الهیات الشفاء، انتشارات بیدار، قم، بیتا.
10
10. ــــــــــ ، تفسیر القرآن الکریم، جلد 7، چاپ دوم، انتشارات بیدار، قم، 1366.
11
11. ــــــــــ ، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الاربعة، (9 جلدی)، (جلدهای 1 و3 و 5 و 7 و8)، دار احیاء التراث العربی، بیروت،1981.
12
12. ــــــــــ ، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، المرکز الجامعی للنشر، مشهد، 1360.
13
13. ــــــــــ ، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، انتشارات مولی، تهران، 1361.
14
14. ــــــــــ ، المبداء و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه، تهران، 1354.
15
15 ــــــــــ ، المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه، مقدمه و تصحیح تعلیق سید محمد خامنهای، بنیاد حکمت صدرا، تهران، 1387.
16
16. ــــــــــ ، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، چاپ اول، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، تهران، 1363.
17
17. طباطبائی، محمد حسین، نهایة الحکمه، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، قم، 1362.
18
18. فرغانی، سعید الدین، مشارق الدراری، شرح تائیه ابن فارض، مقدمه و تعلیقات استاد سید جلالالدین آشتیانی، چاپ دوم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی ، قم، 1379.
19
19. فیض کاشانی، ملامحسن، علم الیقین، چاپ اول، تحقیق محمد حسین درایتی و محمد رضا نعمتی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1418.
20
20. قطب الدین شیرازی کازرونی، محمود بن مسعود، شرح حکمه الاشراق سهروردی، به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق، چاپ اول، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1383.
21
21. کندی، یعقوب بن اسحاق، رسائل الکندی الفلسفیه، مقدمه و تصحیح و تعلیق محمد ابوریده، جلد اول، چاپ دوم، دار الفکر العربی، قاهره، بی تا.
22
مجلات:
23
1. ابراهیم نتاج، محمد، آیین حکمت، مقاله «نقش خیال در مکاشفات صوری از نظر ابنسینا»، سال چهارم، شماره 14، زمستان91، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، 1391.
24
2. کاوندی، سحر، حکمت سینوی، مقاله «خیال و صور خیالی در دو مکتب سینوی و اشراقی» بهار و زمستان 87، شماره 39، دانشگاه امام صادق(ع) تهران، 1387.
25
3. مفتونی، نادیا، خردنامه صدرا، مقاله «خیال مشایی، خیال اشراقی و خلاقیت» بهار 88، شماره 55، بنیاد صدرا، تهران، 1388.
26